این مجموعه در شهر کوچک سامن از توابع شهرستان ملایر و در جنوب استان همدان قرار گرفته و از مرکز استان حدود ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد و در سال ۱۳۸۴ بطور اتفاقی بر اثر اقدامات عمرانی کشف شد.
مجموعه معماری دستکند زیرزمینی سامن
مجموعه در زیر بستر شهر (خیابانها– منازل و ساختمانهای اداری) قرارگرفته است و گسترهای بین ۳ الی ۵ هکتار را شامل میشود. این آثار تماما در بستری از سنگهای گرانیتی و در عمق ۳ الی ۶ متری از سطح زمین بصورت دستکند ایجاد شده است.
طی شش فصل پژوهش و کاوشهای باستان شناختی که در سالهای ۱۳۸۶ – ۱۳۸۷ – ۱۳۸۹.۱۳۹۰ -۹۱ و ۹۴ صورت گرفت اطلاعات ارزشمندی از دورههای تاریخی، کاربریهای احتمالی و مراحل شکل گیری و توسعه مجموعه بدست آمد که در نوع خود بینظیر است.
در نتیجه بررسی و کاوشهای صورت گرفته در مجموعه سامن بیش از ۸۰ فضای کوچک و بزرگ شناسایی شده که از طریق کریدورهایی بهم مرتبط میشوند. از عمده ویژگیهای مجموعه دستکند زیر زمینی سامن وجود اسکلتها و بقایای استخوان متعدد انسانی در این محل و ساختار پیچیده منحصر به فرد مجموعه است.
اظهار نظر قطعی در خصوص قدمت بقایای انسانی کمی دشوار است لکن تدفینهای روباز صورت گرفته در کف تعدادی از اتاقها و تودههای انسانی مجاور آنها قابل مقایسه با نوعی تدفین گور دخمهای در دوره اشکانی است که اجساد را به صورت رو باز کف اتاق دفن نموده و اغلب ظروفی پر ازغذا و… کنار جسد قرار میدادهاند که این مورد در تعدادی از اتاقهای سامن قابل رویت است.