مجموعه معماری دستکند ارزانفود در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری شهر همدان در دامنه شمال شرقی الوند واقع است و شامل یک پشتهی طبیعی است که فضاهای معماری به صورت دستکند زیرزمینی در بستر سنگی ایجاد شده است و از سطح آبهای آزاد حدود ۲۳۳۰ متر ارتفاع دارد.
مجموعه دستکند زیرزمینی ارزانفود
این مجموعه درسال ۱۳۸۹ کشف شد و تاکنون ۴ فصل برنامه پژوهشی و کاوش در ۶ کارگاه به فواصل مختلف بر روی تپه انجام شده است.
پژوهش و کاوشها در مجموعه منجر به کشف و شناسایی فضای متعدد کوچک و بزرگی شامل اتاق ها، سالنها و راهروهای ارتباطی گردید. همچنین وجود قنات آب با چاهها و کورههای پر پیچ و خم که از بالاترین نقطه وارد مجموعه شده و پس از عبور از زیر کف فضاهای دستکند زیرزمینی در پائینترین نقطه از مجموعه خارج میشود نشان از مهندسی و مدیریت آب در دوره تاریخی و در دسترس بودن آن در همه فصول برای ساکنین دارد.
بررسیهای انجام شده بر روی سفالها و مواد فرهنگی به دست آمده از محوطه حاکی از این است که احتمالا مجموعه در دورهی تاریخی (اشکانی) ایجاد شده و در دورههای مختلف اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته اند.
وجود آب در این مجموعه فرضیه کاربری آئینی و اعتقادی مجموعه را در دوره تاریخی تقویت مینماید. بمنظور ساماندهی مجموعه عرصه و حریم مجموعه و محدوده مجاز برای مداخله مشخص شده و اقدامات زیر ساختی آغاز شده است.